Phong tục tập quán

Chắc hẳn nhiều người đã từng được nghe nhắc tới phong tục trong cuộc sống của mình. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu thuật ngữ này đang bàn luận về vấn đề gì. Vì vậy bài viết ngày hôm nay hãy cùng Lôi Phong tìm hiểu thông tin kỹ hơn về vấn đề phong tục tập quán nhé.

1. Như thế nào được gọi là phong tục?

Phong tục được giải thích theo rất nhiều ý nghĩa khác nhau. Tuy nhiên theo nghĩa chung nhất thì đây được xem là những thói quen được hình thành và ăn sâu trong đời sống xã hội và được mọi người luôn công nhận, làm theo.

via GIPHY

Phong tục được hình thành từ rất lâu đời và được mọi người công nhận, làm theo.

Các phong tục này đã hình thành theo suốt chiều dài của lịch sử với nề nếp ổn định và được từng thành viên của cộng động thừa nhận. Họ cũng luôn tự giác, ý thức được vấn đề này và thực hiện từ đời này sang đời khác ở một cộng đồng nhất định.

Ngày nay, phong tục được vận động khá là linh hoạt và không phải là một nguyên tắc bắt buộc. Thế nhưng không phải chúng ta thích thực hiện tùy tiện như thế nào cũng được mà nó sẽ theo quy cách của toàn xã hội.

Có nhiều loại phong tục được hình thành trong cuộc sống ngày nay như:

● Hệ thống các phong tục có liên quan tới quá trình lao động của con người, đặc biệt là những người làm trong ngành nông nghiệp chẳng hạn thể hiện ở việc gieo hạt, cấy hái, thu hoạch hay ngư dân đánh bắt cá theo mùa vụ…

● Hệ thống các phong tục được hình thành theo vòng đời của con người như sinh đẻ, trưởng thành, cưới xin, mừng thọ và già đi…

● Hệ thống các phong tục được hình thành theo hoạt động của con người có liên quan tới chu kỳ thời tiết trong 1 năm như phong tục trong mùa xuân, mùa hè, mùa thu hay mùa đông.

Những tục lệ, lễ nghi này đã trở thành một phần của nền văn hoá dân tộc

Có thể thấy đây chính là một bộ phần của nền văn hoá và mang nhiều ý nghĩa quan trọng đối với sự hình thành, phát triển truyền thống dân tộc, địa phương và nó có sự tác động nhất định tới cách ứng xử của từng cá nhân ở trong xã hội hiện nay.

2. Các phong tục tập quán Việt Nam vẫn được lưu truyền tới ngày nay

Phong tục tập quán Việt Nam rất đa dạng và phong phú bởi nước ta có 54 dân tộc anh em sinh sống, mỗi dân tộc sẽ có những nét đẹp văn hoá và truyền thống riêng. Chính vì vậy phong tục tập quán luôn được lưu giữ từ đời này sang đời khác, nổi bật nhất đó là.

2.1. Tục cưới xin

Hôn nhân không chỉ là một nhu cầu cơ bản của vợ chồng mà nó còn đáp ứng những quyền lợi khác của gia đình, dòng tộc và xóm làng nên việc chọn lựa vợ hoặc chồng rất kỹ lưỡng. Tục cưới xin sẽ gồm nhiều nghi lễ khác nhau như lễ dạm rõ, lễ thành hôn, lễ đón dâu, lễ lại mặt… Những nghi lễ này dường như đã được mọi người công nhận và thực hiện theo. Tuy nhiên có một số nghi lễ đã có phần thay đổi để phù hợp nhất với thời đợi mà vẫn không làm thay đổi đi văn hoá truyền thống dân tộc.

Tục cưới xin với nhiều nghi lễ khác nhau vẫn được người dân lưu truyền tới bây giờ

2.2. Tục ma chay, tang lễ

Người dân Việt Nam vẫn thường luôn quan niệm đó là “ Nghĩa tử là nghĩa tận”. Vì vậy khi người thân qua đời những người còn sống sẽ rất chú trọng vào việc tổ chức tang lễ thật chu đáo. Điều này sẽ giúp bày tỏ được tấm lòng thương tiếc và tiễn đưa người thân về với thế giới bên kia.

Tục tang lễ giúp bày tỏ tấm lòng thương tiếc của con cháu với người đã mất

Trình tự của tang lễ theo phong tục tập quán Việt Nam đó là người chết sẽ được tắm rửa, trang điểm sạch đẹp, thay quần áo gọn gàng tươm tất, dùng đũa kẹp vào kẽ răng, cho vào miệng của người mất một nắm gạo và 3 đồng tiền, đây được gọi là nghi lễ ngậm hàm. Sau đó gia đình sẽ tổ chức tang lễ cho người mất và người thân, làng xóm sẽ tiễn đưa người mất về nơi an nghỉ cuối cùng.

Phong tục của Việt Nam từ ngày xa xưa tới nay lấy ngày giỗ làm trọng. Đây là dịp để con cháu ghi nhớ lại công ơn của người đã mất, cũng là lúc các thành viên trong gia đình gặp gỡ nhau, bàn bạc việc sống và giữ gìn nề nếp của gia đình mình.

Người dân Việt Nam thường lấy ngày giỗ làm trọng để thể hiện tấm lòng hiếu thảo, ghi nhớ công ơn của người đã mất

2.3. Tục ăn trầu cau

Người dân Việt Nam vẫn thường hay nói “ Miếng trầu là đầu câu chuyện”. Vì vậy miếng trầu tường đi đôi với những lời chào hỏi, giao tiếp. Nó không chỉ thể hiện cho việc tiếp khách mà còn mang ý nghĩa biểu tượng của sự tôn kính và không thể thiếu trong những buổi lễ cúng gia tiên, lễ cưới xin, ma chay, mừng thọ…

Tục ăn trầu cau được xem là một trong những phong tục tập quán thể hiện được rõ nét về nền văn hoá đặc trưng của giao tiếp giữa con người với con người đã được ông cha đúc kết và phát triển tới ngày nay. Vì thế đây cũng chính là một phần phản ánh ý nghĩa to lớn về nếp sống sinh hoạt mang đậm bản chất văn hoá Việt.

Tục ăn trầu được thể hiện được nền văn hoá giao tiếp giữa con người với con người

2.4. Lễ Tết Nguyên Đán

Một trong những ngày lễ lớn nhất trong năm của Việt Nam ta đó là ngày Tết Nguyên Đán. Kể từ lúc khai sơn lập quốc, cái Tết này đã ẩn chứa nhiều giá trị nhân văn, thể hiện được mối quan hệ giữa con người đối với thiên nhiên.

Vào dịp này sẽ giúp cho con cháu tưởng nhớ, tri ân tổ tiên cũng mình. Đây cũng là lúc để cả gia đình sum vầy, quây quần lại bên nhau để được yêu thương, trò chuyện và chia sẻ những buồn vui trong cuộc sống.

Tết Nguyên Đán là một phong tục tập quán của dân tộc Việt Nam

Ở lễ Tết Nguyên Đán người dân Việt Nam vẫn lưu truyền tục cúng giao thừa, thời khắc mà Đất Trời được giao hòa, vạn vật có thêm sức sống mới. Dân tộc nào của Việt Nam cũng coi trọng thời khắc giao thừa này và xem nó vô cùng thiêng liêng bởi nó là một phong tục thể hiện được văn hoá uống nước nhớ nguồn.

Tục cúng giao thừa được lưu truyền đến ngày nay

2.5. Tết Thanh Minh

Thanh Minh là một phong tục đã xuất hiện từ rất lâu đời và mang nhiều ý nghĩa to lớn đối với người dân Việt Nam.  Thời gian của lễ tết này là tiết thứ 5 trong nhị thập tứ khí, nó rơi vào tháng 3 âm lịch hàng năm.

Trong ngày Tết Thanh Minh con cháu ở mọi miền tổ quốc sẽ về và quây quần sửa chữa, làm mới và cúng tế tại mộ của tổ tiên và được người xưa gọi là tảo mộ. Ngày lễ này sẽ giúp con cháu thể hiện, bày tỏ được tấm lòng thành kính, biết ơn và hiếu thảo với ông bà, cha mẹ, tổ tiên những người đã mất. Đây được xem là một trong những phong tục tập quán Việt Nam quan trọng và được nhiều người nhớ đến.

Tết Thanh Minh là dịp con cháu nhớ về cội nguồn, tổ tiên của mình

3. Tổng hợp vai trò của phong tục đối với đời sống xã hội

Phong tục giữ một vai trò rất quan trọng đối với đời sống xã hội của mỗi con người. Nó góp phần vào việc phát triển đời sống vật chất và tinh thần của mỗi người. Dưới đây là một số vai trò mà phong tục mang lại.

3.1. Giúp phân biệt được sự đa dạng hoá của nền văn hoá

Nhờ vào phong tục sẽ giúp cho chúng ta có thể phân biệt được cộng đồng này so với cộng đồng khác, phân biệt về các dân tộc cùng sinh sống trên một lãnh hoá hay giữa các quốc gia khác nhau. Nói riêng về phong tục tập quán Việt Nam, có 54 dân tộc anh em cùng sinh sống trên lãnh thổ. Điều này sẽ giúp hình thành nhiều tục lệ, lễ nghi văn hoá khác nhau. Do đó dựa theo phong tục mà chúng ta có thể dàng phân biệt được các dân tộc với nhau.

Phong tục tập quán giúp phân biệt được sự đa dạng của nền văn hoá

3.2. Giúp cho những người có cùng phong tục hình thành thói quen tốt, tiến bộ

Phong tục tập quán được xem là một hệ thống khép kín, nó sẽ giúp cho những ai có cùng phong tục hình thành được các thói quen và lối sống theo một trật tự nhất định, văn minh và tiến bộ. Những tục lệ này sẽ được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác để mang tới các giá trị tốt đẹp và giúp chúng luôn được tồn tại, phát triển mà không bị huỷ hoại.

Chính vì vậy ngày nay phong tục tập quán luôn phát triển, nó không chỉ bị giới hạn trong một phạm vi nào đó mà còn lan truyền từ thôn này sang thôn khác, từ xã này tới xã khác, từ huyện này đến huyện khác, từ tỉnh này tới tỉnh khác, từ miền này tới miền khác… Những nét đẹp của phong tục đã được phát triển rộng rãi trên cả nước và ngày càng khẳng định về giá trị văn hoá dân tộc Việt Nam trên toàn thế giới.

3.3. Phong tục góp phần xây dựng đời sống văn hoá mới và hiện đại

Để xây dựng được đời sống văn hoá hiện đại không chỉ dựa vào những yếu tố chủ quan mà còn phải biết cách vận dụng những thuần phong mỹ tục để duy trì nếp sống, tư duy, suy nghĩ, hành động sao cho phù hợp nhất với trào lưu tiến hoá.

Có nhiều phong tục từ lâu đời được hình thành từ những kinh nghiệm trong thực tiễn nhưng tới nay nó không còn phù hợp nữa và có thể sẽ trở thành đồi phong bại tục. Lúc này mỗi chúng ta cần tìm hiểu về nguyên do để có thể vận dụng nó phù hợp nhất với hiện tại và trong tương lai. Đồng thời cũng phải tìm ra những phong tục hay để loại trừ đi những cái không tốt đẹp đó. Nhờ vào vai trò này mà những giá trị tốt đẹp đã được lưu truyền từ đời này sang đời khác còn những phong tục không phù hợp với thời đại như nhuộm răng, đốt vàng mã, cướp vợ tại các dân tộc thiểu số… đang ngày càng bị loại trừ để cái tiến điều tốt đẹp hơn.

Phong tục tập quán góp phần vào việc xây dựng đời sống hiện đại