Hà Bá

Theo truyền thuyết dân gian, Hà Bá chính là một nhân vật bí ẩn mà nhiều người có thể vẫn chưa biết đến. Vậy đây là ai? Những truyền thuyết nào có liên quan tới vị thần này? Bài viết dưới đâ Lôi Phong sẽ giúp bạn có được những câu trả lời chi tiết nhất.

1. Hà Bá là vị thần nào?

Hà Bá chính là một vị thần chuyên cai quản ở vùng sông nước xuất hiện trong tín ngưỡng dân gian. Ông giữ nhiệm vụ như Thổ Công cai quản về đất đai. Nên chính vì lý do này mà ngày nay mới có câu đất có Thổ Công, sông có Hà Bá.

Theo như miêu tả lại, Hà Bá chính là một ông già có tóc bạc trông giống một ông tiên, tay cầm thêm phất trần, bầu nước và rất vui vẻ khi ngồi trên lưng rùa. Thế nhưng ở một số địa phương khác lại có quan niệm về Hà Bá khác so với định nghĩa trên. Họ đã miêu tả Hà Bá chính là một ác thần, thường mang những tai hoạ đi gieo rắc tới các làng chài ở ven sông giống như Thuồng Luồng nên người dân rất sợ và ghét.

Hà Bá được miêu tả là một ông già tóc bạc giống ông bụt, tay cầm phất trần, bầu nước và luôn vui vẻ

Ở nhiều địa phương đã lập nên đền Hà Bá với mục đích cầu mong không bị ông quấy phá. Những sự trái ngược về nhân vật này đã bắt nguồn từ các nền văn hoá cũng như tín ngưỡng trong từng khu vực khác nhau.

2. Những truyền thuyết có liên quan tới Hà Bá

Hà Bá được xem là một nhân vật bí ẩn của truyền thuyết dân gian. Do đó có rất nhiều người đang tìm kiếm các câu chuyện có liên quan tới vị thần này. Để giúp bạn hiểu rõ hơn về Hà Bá Lôi Phong sẽ chia sẻ tới một số câu chuyện dưới đây.

Có rất nhiều câu chuyện được ghi chép lại có liên quan tới vị thần sông này

2.1. Hà Bá và sự xuất hiện của câu “ Đất có Thổ Công sông có Hà Bá”

Câu ngạn ngữ “Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá” đã được lưu truyền từ rất nhiều đời này. Theo cách hiểu cơ bản thì Đất đai do Thổ Công cai quản và trông coi, còn sông nước sẽ có Thần sông là Hà Bá cai quản và trông coi. Thông qua câu nói này dân ta muốn nhắc nhở tới mọi người đó là ở trên đồng bằng thì thờ Thổ Công, ở gần sông biển thì thờ Hà Bá. Đây là một quan niệm sâu sắc đã được lưu truyền từ xưa đến nay.

Người xưa vẫn thường hay có câu “Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá”

2.1.1. Nội dung câu chuyện liên quan tới câu nói “ Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá”

Ở thời bình của nước Nam, khi đó có 1 con yêu quỷ đã xuất hiện và giáng thế tại đây. Lúc này nó nhận thấy tại Hạ Giới có Hà Bá đang cai quản ở vùng sông nước và Thổ Công cai quản ở vùng đất đai màu mỡ. Chính vì thế yêu quỷ đã đem lòng tà ác và muốn xâm chiếm về các vùng mà hai vị thần đang cai quản.

Yêu quỷ đã ngỏ lời xin Thổ Công cho bản thân của mình xây dựng nên một toà thành nhỏ để làm nơi trú ngụ. Khi đó thần Thổ Công cũng đã chấp nhận nhưng chính vì bản tính ghen ghét, muốn chia sẻ về sự phân quyền của cả hai vị thần nên nó đã xây dựng thành mà không làm lễ cúng bái tạ Hà Bá. Thần sông lúc này đã nổi giận lôi đình.

Khi đó Hà Bá đã làm nước chảy theo các mạch ở dưới sâu trong lòng đất ngấm vào tòa thành của con yêu quỷ đỏ. Toà thành đang xây dựng tới đâu thì đều bị nước chảy làm xói mòn đi phần nền. Thần Thổ Công lúc này đã nhận ra điều không phải nên cũng đã dùng đất để chắn lại mạch nước ngầm đó.
Cơn thịnh nộ của cả hai vị thần bắt đầu từ đây. Cả hai đấu tranh nhau liên tục khiến cho dân tình khốn khổ, cây cối, đất đai hoang tàn, ngổn ngang. Sau khi đấu đá nhau quá mệt mỏi cả hai mới nhận ra được đây chính là chiêu trò mà yêu quỷ cố tình lập nên.

Cuộc chiến xảy ra dữ dội, long trời lở đất nên cả hai vị đã gặp nhau để thoả thuận cả hai sẽ không còn dính líu gì thêm với nhau và không bám thêm nhau nữa. Khi đó cả hai đã cùng nhau thốt lên câu nói “Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá”. Đây cũng chính điểm bắt đầu cho câu nói mà chúng ta vẫn thường xuyên nghe tới.

Câu ngạn ngữ được xuất phát từ cuộc chiến của Thổ Công và Hà Bá do bị mác mưu của quỷ yêu

2.1.2. Ý nghĩa câu nói “Đất có Thổ Công sông có Hà Bá”

Câu nói “Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá” mang thông điệp giáo dục về ý thức tâm linh của người dân Việt trong nền văn hoá từ xưa tới nay. Đồng thời nó cũng nhắc nhở mọi người hiểu được về chủ quyền của từng vùng, lãnh thổ và rộng hơn là từng quốc gia trên thế giới.

Theo yếu tố phong thuỷ, “Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá” còn là câu nói muốn nhắc nhở cho con người hiểu rõ hơn về nguồn gốc, cội nguồn cũng như truyền thống, nét đẹp thờ cúng biết ơn của người dân tới các chư vị Thần Linh.

Câu nói muốn nhắc nhở con người về chủ quyền của tùng vũng, lãnh thổ và quốc gia hiện nay

2.2. Truyền thuyết về Hà Bá đòi ái phi làm vợ

Thời nhà Trần, vua Duệ Tông sinh năm 1337 - 1377 đã có 1 ái phi có tên là Nguyễn Thị Bích Châu. Nàng vô cùng xinh đẹp, thông tuệ, văn hay chữ tốt. Vào năm 1377, mặc dù cho ái phi Bích Châu luôn can ngăn nhưng nhà vua Duệ Tông vẫn kéo theo 12 vạn quân và đi đánh Chiêm Thành. Nàng biết rằng rất khó chống ý nhà vua nên đã xin ngài cho đi theo hộ tống.

Sau khi di chuyển tới cửa biển Kỳ Hoa thì đoàn quân của Duệ Tông đã gặp phải sóng gió to lớn. Vào buổi đêm hôm đó, Duệ Tông cũng gặp phải một giấc mơ thấy có vị thần mang tên là Nam Minh đô đốc đã ngỏ ý xin ngài 1 người thiếp. Nếu như nhà vua đồng ý sẽ lập tức khiến cho sóng yên biển lặng để hỗ trợ cho đoàn quân của nhà vua đi đánh Chiêm Thành.

Sau khi tỉnh giấc nhà vua đã kể lại, ai nấy nghe cũng sợ hãi và chẳng dám nói lên câu gì chỉ trừ có Bích Châu. Nàng nói “Thiếp xin tình nguyện liều tấm thân bèo bọt này của mình để giúp cho nhà vua được chu toàn ngự giá và các quan thần”. Sau khi nghe Bích Châu nói xong nhà vua cùng các quan thần vô cùng cảm động trước tấm lòng sắc son, trung thành của nàng. Tuy nhiên nhà vua Duệ Tông vẫn kiên quyết sẽ không đồng ý cho Bích Châu theo vị thần đó.

Vua Duệ Tông nằm mơ thấy vị thần sông tên là Nam Minh ngỏ ý xin ngài 1 người thiếp rồi mới làm cho sóng yên biển lặng

Sóng lúc này đánh càng ngày càng xối xả, nước đã tràn lên mênh mông khắp thuyển, Bích Châu khi đó vẫn luôn tươi tắn đến sụp quỳ lạy và luôn cầu chúc cho nhà vua được đại thắng. Sau đó nàng đã qua về phía Bắc để lạy cha mẹ cũng như vái chào tạm biệt các vị quan quân rồi ngồi gọn trong lòng của một chiếc thuyền thoi nhỏ được cắm đại hoàng kỳ.

Chiếc thuyền nhỏ đó khi vừa chạm tới nước đã bị chìm hẳn xuống. Khi đó cả đoàn thuyền chiến của vua Duệ Tông đã sẵn sàng để lao vào rận tiền với quyết tâm chống giặc để giúp giữ yên được bờ cõi.

Tuy nhiên do vua Duệ Tông đã không nghe những lời can ngăn, ông tiếp tục cho quân đánh sâu hơn vào trong động Y Mang của đất Chiêm. Lúc này đoàn quân của ông đã bị trúng mưu của giặc Bà Ma nên bị tan rã hoàn toàn.

Đây là truyền thuyết có liên quan tới việc Hà Bá đòi vợ được dân gian ta lưu truyền. Thế nhưng theo nhiều tìm hiểu trên thực tế thì do nhà vua Duệ Tông hy sinh, người người trở nên hoảng loạn. Lúc này chỉ có mỗi Bích Châu là bình tĩnh để có thể thống lĩnh được đoàn quân rút lui một cách an toàn. Bà đã đưa thi thể của đức vua thoát được nơi hiểm địa.

Nhưng trong quá trình rút quân, khi về tới cửa Kỳ Hoa thì bà bị kiệt sức và đã trút hơi thở cuối cùng. Theo như lời trăn trối trước lúc ra đi các quan quân đã chôn cất bà tại đúng nơi cửa biển đó.

3. Tín ngưỡng thờ Hà Bá ở nhiều địa phương hiện nay

Có rất nhiều quan điểm về Hà Bá hiện nay, có những truyền thuyết kể lại đây là vị thần linh tốt nhưng cũng có truyền thuyết kể lại vị thần này thường gây tại hoạ cho người dân. Tuy nhiên dù thế nào đi chăng nữa thì nhiều người dân và địa phương hiện nay đã lập ra đền thờ để thờ cúng ngài.

Đặc biệt người dân ở những khu vực gần sông, gần biển rất hay thờ cúng Hà Bá. Họ quan niệm rằng việc thờ cúng ngài sẽ giúp xin được vị thần này che chở và bảo vệ cho cuộc sống mưu sinh của họ trên biển cả. Cầu cho mưa thuận gió mùa và đi biển gặp được nhiều thắng lợi nhất.

Cũng như những vị  thần linh khác xuất hiện trong lịch sử Việt Nam, Hà Bá cũng xuất phát từ trí tưởng tượng trong dân gian. Đây được xem là một nhân vật đã hữu hình hoá nên nỗi sợ hãi của con người trước những sức mạnh vô song của thiên nhiên và vùng sông nước.

Người dân ở nhiều địa phương ngày nay vẫn còn thờ cúng Hà Bá để cầu xin vị thần này che chở và bảo vệ

Bài viết trên là những thông tin được chúng tôi tổng hợp lại về Hà Bá. Hy vọng rằng thông qua đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nhất về vị thần linh này là ai và những truyền thuyết có liên quan tới cuộc đời của ngài. Có thể thấy rất nhiều điều thú vị liên quan tới vị thần sông này. Bạn có thể đến các đền thờ Hà Bá tại những ngôi làng ven sông, ven biển để tìm hiểu thêm về các tục lệ thờ cúng vị thần linh này của người dân ở đó nhé.